Çatlaklar, cildin aşırı gerilmesi nedeniyle ortaya çıkan doğrusal yara bantlarıdır. Bu genellikle cildin büyüyen vücudu barındıracak kadar hızlı genişleyemediği ergenlik ve hamilelik gibi hızlı fiziksel büyüme aşamalarında olur. Böylece cilt elastik mukavemetinin ve yırtılmasının ötesine çekilerek yüzeyde çatlaklar olarak görünür.
Striae gravidarum, hamilelik sırasında çoğu kadını değişen derecelerde etkileyen çatlakları ifade eder. Bu izler tipik olarak karın, göğüs, üst kolların içleri, kalçalar, kalçalar ve uyluklarda görülür. Ten rengine bağlı olarak pembe, kırmızı, mor veya kahverengi olabilirler. 10 hamile kadından yaklaşık 8’ini etkiler. Tıbbi olarak tehlikeli olmasa da, görünüşleri hem duygusal hem de psikolojik olarak rahatsız edici olabilir.
Hamilelikle ilgili çatlaklar sadece büyüyen bir karın sonucu değildir, aynı zamanda bazı hormonal faktörlerden de etkilenir. Bu değişiklikler büyük olasılıkla, hamilelik sırasında meydana gelen aşırı cilt gerilmesiyle bozulmaya bağlı olarak kolajen demetlerinin etkisiz onarımından kaynaklanır. Kollajenöz hücre dışı matrisin kalıcı olarak bozulması, muhtemelen çatlakların ve nihayetinde çökmüş veya atrofik alanların oluşumunu teşvik eder.
Kadınlarda hamilelik sırasında çatlak oluşumu olasılığını arttıran faktörlere; ailede gebelik sırasında çatlak öyküsü, hamilelik öncesi daha yüksek BMI (obezite), hamilelikte aşırı kilo alımı, diyabet gibi kronik hastalık, genç yaş, birden fazla bebeğe sahip olmak (ikizler, üçüzler) gibi örnekler verilebilir.
ÇATLAKLARIN ÖNLENMESİNDE DESTEKLEYİCİ YÖNTEMLER
Bilimsel literatüre kayıtlı doğal tedavi çalışmaları, hamilelik sırasında düzenli olarak kullanıldığında çatlakların oluşumunu ve şiddetini azaltmada ümit verici sonuçlar göstermiştir. Çatlak kremi kullanmak çatlakları tamamen önleyemeyebilir veya ortadan kaldırmayabilir, ancak cilt elastikiyetini artırarak ve cildi yumuşatarak onları daha az belirgin ve farkedilir hale getirmeye yardımcı olabilir.
Erken evre çatlakların önlenmesi ve tedavisinde kullanılan topikal preparatlardan; fibroblastik aktiviteyi, kolajen ve fibronektin üretimini arttırması, kan perfüzyonunu ve anti-enflamatuar özellikleri iyileştirmesi ve hücre çoğalmasını uyarması beklenir. Global düzeyde, bu etkiler cilt dokusuyla ilişkilidir, bu da cildin nemlendirilmesi ve elastikiyet ve dermis kalınlığı artışı anlamına gelir. Bilimsel çalışmalara göre çatlaklar üzerinde olumlu etkisi olan bitkisel yağlara aşağıda yer verilmiştir:
1. Nar çekirdeği yağı
Nar çekirdeği yağı; hamilelik, kilo değişimi veya cilt elastikiyetinin eksikliği ile ilişkili sık görülen deri çatlaklarının – deride dermisin destek dokularının zayıflaması ile vücudun deri gerginliğine en fazla maruz kalan alanlarında ortaya çıkan çizgi tarzında izler- önlenmesi ve giderilmesi üzerindeki olumlu etkisi araştırmalarda görülmüştür. Araştırmaların amacı, belgelenmiş antioksidan ve antiinflamatuar aktiviteye sahip bitkisel aktif maddeler içeren nar çekirdeği yağının deri çatlakları için topikal bir ürün için uygun olup olmadığını görmektir. Nar çekirdeği yağında, %95 punisik asid, ellajik asit, diger yağ asidleri ve steroller bulunur. Punisik asit, Omega 5 olarak da bilinir. Punisik asit güçlü antioksidan özelliğe sahiptir. Bu sayede cilt sağlığında en önemli faktördür.
https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/28280300/
2. Argan yağı:
Argan yağı, argan ağacının (Argania spinosa) çekirdeklerinden elde edilen bir özdür ve besleyici, kozmetik ve çok sayıda tıbbi özelliği ile değerlidir. Argan yağı tokoferoller (E vitamini), steroller (fitosteroller), polifenoller, ferulik asit, karotenoidler, skualen ve yağ asitleri içerir. Bu da argan yağının; % 80 doymamış yağ asitleri, esansiyel yağ asitleri (EFA’lar) ve E vitamini öncüsü olan linoleik asit açısından zengin olduğunu, bu da onu antioksidanlar açısından zengin hale getirir, dolayısıyla hücre hasarı ve erken belirtilerle mücadelede değerli bir kaynak olduğunu göstermektedir. Bir bilimsel çalışmada, argan yağının cildin elastikiyetini arttırıp çatlakları önlemeye veya azaltmaya yardımcı olabileceğini göstermiştir. Birçok gebe doğal bakım ürününde de tercih edilen argan yağı güvenli olarak kabul edilen sabit yağlardandır.
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC5019162/
3. Kuşburnu çekirdeği yağı:
Rosa canina bitkisinin çekirdeğinden elde edilen yağın bileşiminde esansiyel yağ asitleri, tokoferoller, steroller ve fonksiyonel özelliklere sahip geniş polifenol ailesi bulunur. Başlıca esansiyel yağ asitleri antioksidan etkiye sahip linoleik, linolenik ve oleik asitleri olup A, E ve C vitaminleri açısından zengindir. Ek olarak, p-sitosterol baskın fitosterol bileşiğidir. Provitamin A (çoğunlukla bata-Karoten) ve tretinoin veya all-trans-retinoik asit içeren bu çok yönlü yağ, cildi yumuşak ve esnek tutmaya yarar. Bir çalışmaya göre kuşburnu çekirdeği yağı içeren bir nemlendiricinin, çatlakları olan hamile kadınlarda çatlaklarının şiddetini önlemeye yardımcı olup yeni çatlakları önlemede plasebodan önemli ölçüde daha etkili olduğu görülmüştür. Birçok gebe doğal bakım ürününde de tercih edilen kuşburnu çekirdeği yağı gebelerde güvenli olarak kabul edilen sabit yağlardandır.
https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/23237514/
4.Tatlı badem yağı:
Tatlı badem yağı, cildin yenilenmesine ve elastikiyetinin korunmasına yardımcı olan çok miktarda E ve K vitamini içerir, bu nedenle yağ birçok kozmetik üründe kullanılır. Güçlü bir antioksidan olan E vitamini yönünden oldukça zengin olan badem yağı bu özelliği ile karın, bel, basen ve kalça bölgelerinde meydana gelen cilt çatlaklarının giderilmesinde besleyici, onarıcı, koruyucu, yumuşatıcı ve nemlendirici özellik gösterir. Badem yağı, kuru ve çatlak ciltlerin yumuşatılması ve nemlendirilmesine yardımcı olur. Ayrıca badem yağının gebe kadınlar üzerinde yapılan çalışmasında; erken gebe döneminde gebelik çatlaklarının oluşmasını engellemeye yardımcı olduğu ve çatlakların gelişimini azalttığı görülmüştür.
https://onlinelibrary.wiley.com/doi/abs/10.1111/j.1365-2702.2012.04087.x
https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/20129403/
5.Zeytin yağı:
Zeytinyağı, Olea europaea ağaçlarının meyvelerinden elde edilir . Esas olarak oleik asit ve daha az miktarlarda linoleik asit ve palmitik asit gibi diğer yağ asitlerinden oluşur. Sadece yağ asitlerini değil aynı zamanda güçlü antioksidan etkiye sahip steroller, karotenoidler, tokoferolleri, fitosteroller, fosfolipitler ve skualen gibi bileşenleri içerir. Son çalışmalar zeytinyağının cilt üzerindeki olumlu etkilerini doğrular niteliktedir. Gebelik çatlaklarının oluşumunu önlemede ve azaltma kullanılan birçok doğal bakım ürünün içeriğinde zeytin yağı ile diğer etkili yağlar bulunmaktadır. Yüzyıllardır cilt bakımının vazgeçilmezi olan zeytinyağının hassas ciltler üzerinde yatıştırıcı etkisi de vardır.
6.Siyah frenk üzümü tohumu yağı (Blackcurrant seed oil):
Siyah frenk üzümü tohumu yağı , Ribes nigrum (siyah frenk üzümü veya Avrupa frenk üzümü) tohumlarından elde edilir . Blackcurrant yağı yüksek konsantrasyonda; antosiyaninler, polifenolik bileşenler, antioksidanlar, C vitamini ve gama-linolenik asit (GLA) içerir. Bu yağdaki antioksidanlar, cilt hücrelerini cilt kuruluğuna, ciltte çatlamalara ve iltihaplanmalara neden olan serbest radikal kaynaklı hasarlardan korur. Cilt elastikiyetini arttırıp, cilt dokularını korumak ve beslemek için cilt bakım ürünlerinde kullanılan yağlardandır.
https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/19456920/
7.Sea buchtron yağı:
E & A Vitaminleri ve omega yağ asitlerinin temel kaynağı olan Sea Buckthorn Yağı, cildin elastikiyetini artırır ve cildin yenilenmesini teşvik eder. Yağın bileşimdeki fosfolipidler ve glikolipidler cildi nemlendiren ve yumuşatan, cildin elastikiyetini artıran, cildin iltihaplanmasını azaltan, cilt yenilenmesini ve hücre yenilenmesini hızlandıran etkilere sahiptir. Omega yağ asitleri: omega-9 (oleik asit), omega-6 (linolik asit) ve omega-3 (alfa-linolenik asitler) transepidermal su kaybını azaltır ve cilt hidrasyon seviyesini iyileştirir. Hamile ve emziren kadınlar tarafından kullanılması güvenli olup birçok gebe bakım ürününde aktif bileşen olarak kullanaılmaktadır.
https://link.springer.com/article/10.1186/s12944-017-0469-7#rightslink
8.Calendula masere yağı:
Calendula yağı, aynısefa bitkisi çiçeklerinin bir taşıyıcı yağda infüze edilmesiyle yapılır. Calendula’ nın ciltte ‘iskele’ olarak işlev gören, yüzü gergin ve dolgun tutan yapısal protein olan kolajen sentezine yardımcı olduğu ve böylelikle ciltte meydana gelen değişikliklerin giderilmesinde, cilt elastikiyetinin artmasında, cildin nemlenmesinde ve yaşlanma karşıtı olarak kullanılmasında etkili olduğu görülmüştür. Yapılan bir çalışmaya göre Calendula özütü içeren bir kremin cildin nemlenmesini ve sıkılığını artırabileceği ggörülmüştür. Gebe çatlak kremlerinin içeriğinde de kullanılan Calendula yağı gebeler için genel olarak güvenli kabul edilen yağlardandır.
https://ptfarm.pl/pub/File/Acta_Poloniae/2011/5/693.pdf
9. Mayıs papatyası ekstresi:
Mayıs papatyası ekstresi, Matricaria chamomilla bitkisinin uygun koşullarda, zeytinyağında maserasyon (yağ ekstraksiyon yöntemi) yöntemi ile elde edilmektedir. Mayıs papatyası (Matricaria chamomilla) yağı ciltte çeşitli nedenlerle cilt bütünlüğü bozulmuş ve yıpranmış cildin bariyer dokusunu yeniden onarmaya destek olma özellikleri ile kullanılmaktadır. Gebe ve bebek gibi özel kategorilerde güvenli olarak kabul edilen nadir yağlardan biridir.
10.Neroli uçucu yağı:
Neroli yağı, cilt hücrelerinin yenilenmesine ve cildin görünümünü iyileştirmesine yardımcı olabilecek güçlü antioksidan yeteneklere sahiptir. Neroli yağı geleneksel olarak çatlakların giderilmesine yardımcı olmak, cildi aydınlatmak ve kusurları azaltmak için kullanılmıştır. Neroli esansiyel yağı gebeler için de güvenli kabul edilen uçucu yağlardandır.
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC2459252/
REFERANS:
- Kang CH, Rhie SJ, Kim YC. Antioxidant and Skin Anti-Aging Effects of Marigold Methanol Extract. Toxicol Res. 2018 Jan;34(1):31-39. doi: 10.5487/TR.2018.34.1.031. Epub 2018 Jan 15. PMID: 29371999; PMCID: PMC5776915.
- Zielińska, A., Nowak, I. Abundance of active ingredients in sea-buckthorn oil. Lipids Health Dis 16, 95 (2017). https://doi.org/10.1186/s12944-017-0469-7
- Brod J, Traitler H, Studer A, Lacharriere O. Evolution of lipid composition in skin treated with blackcurrant seed oil. Int J Cosmet Sci. 1988 Aug;10(4):149-59. doi: 10.1111/j.1467-2494.1988.tb00014.x. PMID: 19456920.
- Taavoni S, Soltanipour F, Haghani H, Ansarian H, Kheirkhah M. Effects of olive oil on striae gravidarum in the second trimester of pregnancy. Complement Ther Clin Pract. 2011 Aug;17(3):167-9. doi: 10.1016/j.ctcp.2010.10.003. Epub 2010 Nov 23. PMID: 21742284.
- Ahmad Z. The uses and properties of almond oil. Complement Ther Clin Pract. 2010 Feb;16(1):10-2. doi: 10.1016/j.ctcp.2009.06.015. Epub 2009 Jul 15. PMID: 20129403.
- García Hernández JÁ, Madera González D, Padilla Castillo M, Figueras Falcón T. Use of a specific anti-stretch mark cream for preventing or reducing the severity of striae gravidarum. Randomized, double-blind, controlled trial. Int J Cosmet Sci. 2013 Jun;35(3):233-7. doi: 10.1111/ics.12029. Epub 2013 Jan 15. PMID: 23237514.
- Bogdan C, Iurian S, Tomuta I, Moldovan M. Improvement of skin condition in striae distensae: development, characterization and clinical efficacy of a cosmetic product containing Punica granatum seed oil and Croton lechleri resin extract. Drug Des Devel Ther. 2017 Feb 24;11:521-531. doi: 10.2147/DDDT.S128470. PMID: 28280300; PMCID: PMC5338857.